Od 10 stycznia - ważne zmiany dotyczące ugód i wyroków polubownych

Sąd z urzędu będzie miał obowiązek uchylić ugodę lub wyrok sądu polubownego, jeżeli taki wyrok lub ugoda „pozbawia konsumenta ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego dla umowy, której stroną jest konsument - taki przepis zacznie obowiązywać od 10 stycznia br.

We wtorek 10 stycznia 2017 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 23 września 2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (Dz. U. poz. 1823) implementująca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/11/UE z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich. Ustawa wprowadza istotne zmiany w przepisach części piątej Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące sporów wynikających z umów, których stroną jest konsument.

Konsekwencje nowych przepisów

Omawiana nowelizacja wprowadza istotne zmiany w zakresie funkcjonowania sądownictwa polubownego w Polsce. Mają one charakter konstrukcyjny i mogą znacząco wpłynąć na liczbę postępowań arbitrażowych z udziałem konsumentów. W szczególności, z nowelizacji wynika wymóg brania przez sąd polubowny pod uwagę wszelkich przepisów bezwzględnie wiążących, mających na celu ochronę konsumentów. Powoduje to ograniczenie autonomii stron w określeniu podstaw rozstrzygania sporu, a także znaczne rozszerzenie kompetencji sądów powszechnych rozpoznających skargi o uchylenie wyroków sądów polubownych lub wnioski o ich uznanie lub stwierdzenie wykonalności, upoważniając je do badania merytorycznej zgodności wyroku ze wszystkim bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa chroniącymi konsumentów.

Zapis na sąd polubowny

Po pierwsze, na wzór sporów z zakresu prawa pracy, wprowadzono kolejny wyjątek od przepisów o treści i formie zapisu na sąd polubowny. Zgodnie z nowym art. 11641 § 1 k.p.c., zgoda konsumenta na rozstrzygnięcie sporu przez sąd polubowny może być udzielona tylko ex post, a zapis na sąd polubowny ma być sporządzony na piśmie. Ponadto niewskazanie wyraźnie w treści zapisu na sąd polubowny, że stronom znane są skutki takiego zapisu powoduje jego nieważność. Dotyczy to w szczególności „mocy prawnej wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej na równi z wyrokiem sądu lub ugodą zawartą przed sądem po ich uznaniu przez sąd lub po stwierdzeniu przez sąd ich wykonalności” (art. 11641 § 2 k.p.c.).

Większa ochrona konsumenta

Po drugie, nowelizacja wprowadziła ograniczenie w zakresie orzekania przez sąd polubowny na podstawie ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności (dodany art. 1194 § 3 k.p.c.). Nawet w razie wyraźnego upoważnienia stron orzekanie ex aequo et bono nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego dla danego stosunku. Oznacza to, że sąd polubowny w tym zakresie musi mieć na uwadze treść właściwych przepisów prawa, mimo że umowa stron zwalniała go z tego obowiązku.

Uchylenie ugody i wyroku

Po trzecie, najistotniejszą i najdalej idącą zmianą jest wprowadzenie kolejnej bezwzględnej podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego, a także odmowy uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej. Mianowicie, zgodnie z nowymi przepisami art. 1206 § 2 pkt 3 k.p.c. oraz art. 1214 § 3 pkt 3 k.p.c., sąd z urzędu uchyli wyrok sądu polubownego (lub odmówi uznania albo stwierdzenia jego wykonalności lub ugody zawartej przed tym sądem), jeżeli taki wyrok lub ugoda „pozbawia konsumenta ochrony przyznanej mu bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa właściwego dla umowy, której stroną jest konsument, a gdy prawem właściwym dla tej umowy jest prawo wybrane przez strony – ochrony przyznanej konsumentowi bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa, które byłoby właściwe w braku wyboru prawa”. Oznacza to, że sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego (lub wniosek o uznanie lub stwierdzenie wykonalności) ma obowiązek oceniać wyrok arbitrażowy również z merytorycznego punktu widzenia (w zakresie zgodności z przepisami bezwzględnie wiążącymi chroniącymi konsumentów), do czego dotychczas – z wyjątkiem kwalifikowanego przypadku naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego RP (klauzula porządku publicznego) – nie był w ogóle uprawniony.

Przepisy przejściowe

Zgodnie z przepisami przejściowymi do zapisów na sąd polubowny, obejmujących spory wynikające z umów, których stroną jest konsument, sporządzonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w dotychczasowym brzmieniu. To samo dotyczy spraw rozstrzyganych przez sądy polubowne wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji. W zakresie postępowań o uchylenie oraz uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego nowe przepisy stosuje się jedynie do wyroków wydanych po 10 stycznia 2017 r.

Opracował: Krzysztof Riedl, associate, Łaszczuk i Wspólnicy

Pobrane z lex.pl